Nederland telde zo’n 500 gemeenten rond het jaar 2000 en zo’n 150 woningcorporaties. Er liep een project om alle gemeenten onderling met elkaar te vergelijken – benchmarken – met uitzondering van de vier grote steden. Doordat de ervaren projectleider plotseling op een urgent project gezet werd, gaf ik van de ene dag op de andere leiding aan een landelijk verspreid team van zo’n twintig medewerkers plus een klein lokaal team.
De vraag was hoe effectief een gemeente met hun financien omgaat in vergelijking met andere gemeenten. Alle gemeenten zijn anders. Er zijn grote onderlinge verschillen met betrekking tot bevolkingsopbouw, verstedelijking, infrastructuur, groenvoorziening, enz. Al deze gegevens werden door het landelijke team opgevraagd, gecontroleerd en in een database ingevoerd. Mijn taak was om dit proces te stroomlijnen en interpretatieverschillen te signaleren en op te lossen.
Gemeenten
In de benchmarking werd voor iedere gemeente gezocht naar vijf andere gemeenten die overeenkomstig waren in o.a. sociale structuur, fysieke structuur, financiën, etc. Voor deze zes gemeenten werd in detail gekeken worden hoe de gemeentelijke heffingen en belastingen, financieel risico, personeelsopbouw en kosten en uitgaven zich tot elkaar verhouden. Iedere gemeente kreeg een op maat gemaakt rapport hierover met aanbevelingen.
Twee opmerkelijke bevindingen wil ik hier vermelden. Ten eerste, we hadden geen rekening gehouden met verschillen tussen gemeenten onder en boven de grote rivieren. In de evaluatie van het project bleek dat dit wel nodig geweest was. Er waren nu soms gemeenten met elkaar vergeleken die geografisch te ver uit elkaar lagen – dat maakte de vergelijking soms minder overtuigend. Ten tweede, een opmerkelijk verschil was de hoogte van allerlei verzekeringspremies die de gemeenten betaalden. Bij die gemeenten was het advies om, met ons rapport als richtlijn, te gaan onderhandelen met hun verzekeraars.
Voor de woningcorporaties is een vergelijkbare benchmarking uitgevoerd.
Ik ben destijds uitgebreid gecomplimenteerd met het succes van deze opdracht, maar dit was de lastigste klus uit mijn carriere.